Аз 28 март то 1 апрели соли 2022 дар шаҳри Гулистони вилояти Суғд чорабинии омӯзишӣ аз ҷониби GIZ – “Тренинг оид ба истифодаи воситаи иқлимшиносӣ «Climate Expert» баргузор гардид. Тренер Дарья Геттуева, тренери пешбари ширкати консалтингии олмонии «аделфи» буд.
Тренинги панҷрӯза ба гирифтани донишҳои нав ва таҳкими малакаҳои таълимӣ, машваратӣ ва дастгирии техникии онҳо барои истифодаи асбобе буд, ки ба ширкатҳо дар муайян кардани хатарҳо ва имкониятҳои тағирёбии иқлим ва таҳияи стратегияҳо ва чораҳои мутобиқшавӣ барои кам кардан ва пешгирӣ кардани талафоти иқтисодӣ кӯмак мекунад. Бенефитсиарҳо корхонаҳои хурду миёна, навкорон, мутахассисони деҳот ва агрономҳои дахлдор мебошанд. Мундариҷа, методология ва раванди истифодаи CET ба иштирокчиён дар шакли омӯзиши назариявӣ, машқҳо ва мисолҳо пешниҳод карда шуд. Иштирокчиён бо усулҳои интихобшудаи кишоварзии оқилонаи иқлим ва идоракунии об шинос шуданд.
Дар рафти тренинг иштирокчиён бо истилоҳоти зерин шинос шуданд:
Падидаи хатарнок
Қобилияти мутобиқшавӣ
Таъсирҳо (оқибатҳо, натиҷаҳо)
Хавф
Ҳассосият
осебпазирӣ
Муқовимат (тобоварӣ)
Барномаи омӯзишӣ мавзӯъҳои зеринро дар бар мегирифт:
Муқаддима ва мафҳумҳои асосии иқлим
Таъсир ва мутобиқшавӣ дар Тоҷикистон
Кам кардани таъсир, мутобиқшавӣ ва бахши хусусӣ
Равиши коршиноси иқлим
Муқаддима бо истифодаи Excel
Равиши коршиноси иқлим ба созмонҳо дар мубориза бо тағирёбии иқлим, таҳлили хатарҳо ва имкониятҳои тағирёбии иқлим ва таҳияи стратегияҳои муассири мутобиқшавӣ кӯмак мекунад.
Асбоби коршиноси иқлим (CET) як абзори Excel мебошад, ки бо он мушовир стратегияи мутобиқшавӣ ба тағирёбии иқлимро барои корхонаҳои хурд ва миёна якҷоя бо онҳо таҳия мекунад,. CET барои арзёбии хатарҳо ва имкониятҳои тағирёбии иқлим ва таҳияи стратегияи мутобиқшавӣ тавассути раванди эҷоди муштарак истифода мешавад. Он ба корхонаҳои хурду миёна дар Ҳиндустон, Бангладеш, Руанда ва Коста-Рика татбиқ карда шудааст. Воситаи CET ба ширкатҳо дар омӯхтани ҷанбаҳои гуногуни тағирёбии иқлим ва мутобиқшавӣ кӯмак мекунад, аммо ин корро барои онҳо иҷро намекунад. CET раванди систематикии зина ба зина аз 15-20 варақи Excel-ро дар бар мегирад.
Тавре маълум аст, Тоҷикистон иштирокчии фаъоли Конвенсияи чаҳорчӯбаи СММ оид ба тағирёбии иқлим мебошад. Солхои охир дар Точикистон дигаргунихои зиёде ба амал омаданд. Истифода аз манбаъҳои барқароршавандаи энергияи об, офтоб ва биомасса дар кишвар чандин маротиба афзуд. Ин, дар навбати худ, таъминоти барқи аҳолӣ ва муассисаҳои иҷтимоӣ, аз қабили мактабу беморхонаҳоро беҳтар намуда, бори экологии ҷангалҳоро коҳиш дод ва ба коҳиши партовҳои газҳои гулхонаӣ аз сӯзишвории истихроҷшаванда мусоидат намуд. Барои кам кардани масофа ва баланд бардоштани бехатарии харакат роххои асосй ва системахои идоракунии харакат нав карда мешаванд, туннельхо ва купрукхо сохта мешаванд. Ин имкон дод, ки Тоҷикистон бо долонҳои нақлиётии байналмиллалӣ пайваст шавад ва бо назардошти истифодаи густурдаи сӯзишвории газ дар нақлиёт, барои нигоҳ доштани сатҳи пасти партовҳои газҳои гулхонаӣ дар соҳаи нақлиёт мусоидат намуд.
Масоҳати Тоҷикистон 142,6 ҳазор километри мураббаъ буда, 93%-и қаламрави онро кӯҳҳо ишғол мекунанд. Баландии он аз 300 то 7495 метр аз сатхи бахр буда, кариб нисфи масохат дар минтакаи аз 3000 метр болотар аст. Мамлакат дар қаъри минтақаи континенталӣ, дар масофаи хеле аз баҳрҳо ва уқёнусҳо ҷойгир аст. Шароити иклими Точикистон хеле гуногун аст: аз иклими хунук ва гарми хушк то субтропикии намнок. қаторкӯҳҳо ва тағйироти назарраси баландӣ доираи ҳарорат, намӣ ва боришотро боз ҳам васеътар мекунанд. Масалан, харорати миёнаи солона дар чануб ба +17°С мерасад, дар кухистони Помир бошад, -6°С. Системаҳои обу ҳавои Арктика, Баҳри Миёназамин ва Уқёнуси Ҳинд ба кишвар таъсир мерасонанд, ки дар якҷоягӣ бо релефи кӯҳӣ моделсозии иқлим ва арзёбии тағироти онро хеле душвор мегардонад. Ҳарорати бениҳоят паст ва баланд, ки дар минтақаҳои биёбонӣ рух медиҳанд, инчунин дигар ҳодисаҳои шадиди обу ҳаво хатари эҳтимолӣ мебошанд. Илова бар ин, Тоҷикистон дар минтақаи аз ҷиҳати сейсмикӣ фаъол ҷойгир буда, дар якҷоягӣ ин хусусиятҳои тектоникӣ ва иқлимӣ тарҳрезии инфрасохторро душвор мегардонад.
Дараҷаи газҳои парники Тоҷикистон дар Осиёи Марказӣ ҳам аз рӯи мутлақ ва ҳам ба ҳар сари аҳолӣ, ки аз ҷониби манобеъи байналмилалӣ тасдиқ шудааст, аз ҳама пасттарин боқӣ мемонад. Сарфи назар аз он, ки чумхурй дар бобати кам кардани ихроҷи газҳои парникӣ дар доираи СММ (РК ИК ООН) ухдадории ададӣ надорад, ихроҷҳо нисбат ба солхои 90-ум сеяк кам шудааст. Ин таназзули назаррас ба пошхӯрии иқтисоди шӯравӣ ва тағйироти сохтории марбут ба гузариш ба иқтисоди бозорӣ ва истиқлолият вобаста аст. Ихроҷи гази карбон дар даҳсолаи охир хеле мӯътадил боқӣ мондаанд, аммо интизор меравад, ки дар даҳсолаи ҷорӣ афзоиш ёбад. Хусусияти ихроҷҳои Тоҷикистон аз кишварҳои дигари Осиёи Марказӣ ба куллӣ фарқ мекунад: аз охири солҳои 1990 ва то имрӯз кишоварзӣ манбаи асосии ихроҷи гази парникӣ ба шумор меравад. Дарачаи пасти механиконии саноат, кам хурок додани чорвои хонагй ва кам истифода бурдани нурихои маъданй ба партовхои ин саноат дар Точикистон нисбат ба дигар мамлакатхои Осиё ва Европа кам аст.
Паёми сеюми миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи Конвенсияи чаҳорчӯбаи СММ оид ба тағирёбии иқлим. Душанбе, 2014. – 167 с., Таҳрир: А.Қаюмов, профессор, узви вобастаи Академияи муҳандисӣ; Новикова В
Дар ҳоли ҳозир талошҳои аслии Тоҷикистон барои мутобиқ шудан ба тағйири иқлим ба гидроэнергетика, манобеъи таҷдидшаванда, кишоварзӣ ва ҷангал, вокуниши муносиб ва коҳиши хатари офатҳои табиӣ ва ҳамчунин пешниҳоди хадамоти обуҳавошиносӣ нигаронида шудааст. Бисёре аз амалҳои мутобиқсозӣ, аз қабили кор дар гидрология ва обхезӣ ва инфрасохтор, ба ҳамаи афзалиятҳои дар боло зикршуда дохил мешаванд. Ин минтақаҳо дар асоси шиддатнокии таъсироти тағирёбии иқлим ва бештар аз он, ки қисми зиёди аҳолии осебпазир ва инфрасохтор дар он ҷо ҷойгиранд, афзалият дода шудаанд. Амалҳои кунунии мутобиқшавӣ ба тағирёбии иқлим ба субъектҳои хоҷагидорӣ ва соҳаҳои аҳамияти миллӣ нигаронида шудаанд. Бо вуҷуди ин, ташкилотҳои экологӣ дар таҳияи нақшаҳои мутобиқсозии маҳаллӣ кӯмак мекунанд ва аллакай бисёр деҳаҳо ва ҷамоатҳои маҳаллиро ба ин фаъолият ҷалб кардаанд. Кариб 75 фоизи ахолии ҷумҳурӣ дар дехот зиндагӣ мекунад ва кисми зиёди он дар хоҷагии қишлок машғул аст.
Паёми сеюми миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи Конвенсияи чаҳорчӯбаи СММ оид ба тағирёбии иқлим. Душанбе, 2014. – 167 с., Таҳрир: А.Қаюмов, профессор, узви вобастаи Академияи муҳандисӣ; Новикова В
Илова ба маблағгузории кам ва дорои хатарҳои молиявӣ, ин соҳа махсусан ба ноустувории иқлим ва тағирёбанда осебпазир аст. Бо вуҷуди ин, коршиносони маҳаллӣ таъкид мекунанд, ки кишоварзӣ дорои потенсиали назаррас барои мутобиқ шудан ба тағирёбии иқлим ва дар баробари коҳиш додани таъсири фаъолияти инсон ба иқлим аст. Ин потенсиалро тавассути банақшагирии дуруст ва татбиқи технологияҳои мувофиқ барои коҳиш додани фишор ба захираҳои муҳими об ва замин, инчунин бо роҳи кам нигоҳ доштани истеъмоли энергия амалӣ кардан мумкин аст. Бар асари дар муддати тӯлонӣ дучори ҳарорати баланд, бисёре аз коргарони деҳоти Тоҷикистон аз гармӣ ба фишори гармӣ дучор мешаванд. Тадқиқотҳо нишон доданд, ки мавҷҳои гармӣ дар Аврупо боиси афзоиши назарраси фавт дар он ҷо шудааст. Ба ин тартиб, дар Тоҷикистон ҳушдор додан аз “мавҷҳои гармӣ” ё “мавҷи гармо” амалӣ намешавад.
